KYC, AML i PEP check – wszystkie te procedury, procesy, podejścia, inicjatywy mają na celu zminimalizowanie ryzyka wykorzystania systemu podatkowego, finansowego do celów przestępczych. Jakie to mogą być cele? Np. wprowadzanie do obiegu środków z nielegalnych źródeł, finansowanie terroryzmu, korupcja czy oszustwa podatkowe. Ogólnie mówiąc wszystkie zagadnienia opisane w tym artykule mają na celu ograniczenie działalności przestępczej związanej z pieniądzem.
Zacznijmy od chyba najpopularniejszego akronimu KYC, czyli Know Your Customer. Rynki w pewnych obszarach, a jest ich coraz więcej, są po prostu regulowane. A już szczególnie obszar bankowy, inwestycyjny, giełdowy. Jeśli jest potrzeba regulowania, to pojawia się na rynku takie ciało jak regulator. I taka organizacja po prostu narzuca swego rodzaju ramy, procedury, procesy, których organizacje z danej branży czy obszaru muszą przestrzegać. Pojawiają się zestawy wytycznych. Tego jak przeprowadzać, jak analizować transakcje, jak analizować swoich klientów czy jak analizować sytuację, w której klient się znajduje. I to jest właśnie obszar KYC. Czyli najprościej mówiąc, to jest taki zestaw narzędzi, procesów, procedur, wytycznych, których organizacje muszą przestrzegać przy zawieraniu transakcji czy na przykład nawiązywaniu współpracy z innymi organizacjami czy nawet z osobami prywatnymi. Bo KYC może być też stosowane w stosunku do osób prywatnych.
Można więc powiedzieć, że KYC to jest takie prześwietlenie klienta. A co się na to prześwietlenie składa?
To może być na przykład sprawdzenie z jakimi innymi organizacjami ta firma współpracuje. Czy ma jakieś spółki zależne, na przykład w krajach, które są krajami postrzeganymi jako te wysokiego ryzyka (na przykład niektóre kraje bliskiego wschodu). Czy firma ma w zarządzie osoby z krajów, które są krajami wysokiego ryzyka. W ostatnim czasie to może być dla przykładu Rosja. Czy firma robi interesy z krajami, na które nałożone są embarga.
Dalej możemy też sprawdzać profil klienta. Są takie obszary biznesu czy takie branże, które statystycznie częściej skorelowane są z ryzykiem. Istnieją więc profile organizacji, które częściej niż inne narażone są na zjawiska związane z praniem pieniędzy, finansowaniem terroryzmu, z korupcją.
Jeśli KYC dotyczy dużej organizacji, to cały proces może się skomplikować. Prawdopodobnie efektem tego działania będzie powstanie obszernej dokumentacji. Na szczęście są już firmy, które agregują potrzebne w procesie KYC dane i informacje na temat organizacji z całego świata. Czyli to nie jest tak, że za każdym razem musimy cały proces zaczynać od zera. Mamy dostępne obszerne bazy danych od naszych dostawców. Te bazy czasem są wystarczające, a czasem nie. Wtedy analityk musi już na własną rękę zbierać informacje i dane uzupełniające cały obraz sytuacji.
W najprostszym przypadku proces KYC może trwać kilkanaście minut, a w najbardziej złożonych miesiącami. Dlatego że jeżeli mamy do czynienia z ogromną transakcją, czasem wręcz na skalę kraju, międzynarodową, dokumentacja jest obszerna. To są książki, które powstają na ten temat, żebyśmy mieli pewność, że KYC zostało wykonane poprawnie.
Czym jest AML - Anty Money Laundering i CTF - Counter-Terrorism Financing?
Drugim zagadnieniem jest Anty Money Laundering i Counter-Terrorism Financing, czyli przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. To jest bardzo obszerne zagadnienie, dlatego że zawiera w sobie ogół działań, które firma musi podejmować, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia tych zjawisk. Jest ponownie zobowiązana przez regulatora, aby pewne ramy zachować. Oczywiście może też działać szerzej, jeszcze bezpieczniej, jeszcze bardziej asekuracyjnie. Regulator wyznacza niezbędne minimum. Natomiast chodzi tutaj o ogół procesów w firmie związanych z obrotem pieniądza. Te najbardziej widoczne to te, związane z transakcjami. Organizacja śledzi skąd pochodzą środki i jaki był ich przepływ w całej rozciągłości procesu. Czy pojawiły się tu podmioty pośredniczące? Więc to jest śledzenie już samych transakcji. Nie tylko klienta, który za daną transakcją stoi. Chociaż oczywiście KYC w tym sensie może być częścią procesu AML czy CTF.
A przy tej okazji co to w ogóle są brudne pieniądze? Są to po prostu środki, które pochodzą z nielegalnych źródeł czy przestępstw. Pochodzą od zorganizowanych grup przestępczych, które próbują te pieniądze zamaskować i wprowadzić do obiegu tak, żeby wyglądały na całkowicie legalne.
Polskie regulacje związane z AML i CTF zapisane są w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Wszystkie tak czy inaczej bazują na dyrektywach unijnych. Tak w praktyce AML może się składać właśnie z KYC. To może być zgłaszanie dużych transakcji i tu konkretne kwoty są określone przez organizacje, które te standardy wyznaczają. Czyli jeżeli mamy transakcję powyżej jakiejś kwoty, no to jednostka, która ją procesuje jest zobowiązana taką transakcję zgłosić. Zebrać wszystkie dane związane z klientem, z konkretną transakcją i udostępnić je do organu nadzorującego. Każda organizacja obowiązana (czyli zobowiązana do przeprowadzania tego typu działań) musi też monitorować w zasadzie wszystkie transakcje, wykrywać trendy. Jeżeli klient czy transakcja wykazuje jakikolwiek odchył od normy, będzie w odpowiedni sposób oznakowana i sprawdzona.
Co to w takim razie jest transakcja podejrzana? Przede wszystkim nie zawsze będzie związana tylko z samą wartością, kwotą. Może na przykład ktoś w dziwny sposób dokonuje wpłat. Czyli na przestrzeni tygodnia dokonał kilkunastu, kilkudziesięciu wpłat mniejszych kwot na to samo konto. Może na danym koncie bankowym widoczna jest znacznie większa aktywność niż do tej pory. Wszystkie takie zachowania, które odbiegają od normy, to w tym kontekście są podejrzane transakcje.
Kolejnym elementem AML może być przestrzeganie sankcji i monitorowanie sytuacji geopolitycznej. Czyli jeżeli gdzieś na świecie dzieje się konflikt, dzieje się coś, co odbiega od normy, to organizacja finansowa ma obowiązek śledzenia tego. Przede wszystkim powinna monitorować transakcje jakkolwiek związane z krajami objętymi sankcją czy konfliktem i taka transakcja powinna być zablokowana i poddana dodatkowej analizie.
Międzynarodowe organizacje działające na rzecz AML i CTF
A z racji tego, że przestępczość zorganizowana działa bardzo często międzynarodowo, powstają międzynarodowe organizacje, które zajmują się standardami bezpieczeństwa w skali europejskiej czy globalnej. Taką największą jest w FATF, czyli Financial Action Task Force, która to rekomenduje rządom i organizacjom poszczególnych krajów, jak budować procesy i wymagania związane na przykład z KYC czy Anty Money Laundering.
Mamy też organizację European Banking Authority, która to już w Europie zajmuje się dokładnie tym tematem i rekomenduje organizacjom poszczególnych państw jak działać.
Tych wytycznych jest całkiem sporo i rzeczywiście rządy i organizacje w danych krajach mają prawo wymagać od organizacji działających w danych obszarach podwyższonego ryzyka, aby stosowały się do tych regulacji. A same organizacje mogą przestrzegać dokładnie tych przepisów, dokładnie tych regulacji albo działać jeszcze szerzej i w ramach wewnętrznych procesów i procedur dokonywać jeszcze dokładniejszych analiz i jeszcze bardziej minimalizować to ryzyko.
Czym jest PEP check? Politically Exposed Person
Trzecim zagadnieniem jest PEP check, czyli Politically Exposed Person – osoba eksponowana politycznie. Dlaczego w ogóle organizacje finansowe, organizacje inwestycyjne mają obowiązek przyglądać się sprawie i monitorować dodatkowo osoby, które są eksponowane politycznie? Zacznijmy od tego kim jest osoba eksponowana politycznie? To jest ktoś pełniący wysoką funkcję, u władzy w jakiejś organizacji rządowej, publicznej. Podejmuje ważne dla regionu, kraju decyzje. Często organizacje przestępcze interesują się takimi osobami, chcą do nich dotrzeć, chcą je zmusić do podejmowania określonych decyzji. Dlatego właśnie te osoby są narażone na korupcję. Żeby tego uniknąć, a tak naprawdę zmniejszać ryzyko wystąpienia, regulator wymaga, aby każda transakcja finansowa o określonej skali dookoła takiej osoby, była po prostu monitorowana i zgłaszana. Czyli jeżeli minister, poseł, osoba zajmująca wysokie stanowisko publiczne lub ktoś z jego najbliższej rodziny przeprowadza znaczącą transakcję, będzie ona musiała być zgłoszona.
I tutaj w przypadku PEP jest tak samo jak wcześniej z KYC – istnieją bardzo obszerne bazy z listami osób eksponowanych politycznie. Czyli nie musimy robić całego screeningu na miejscu, rozmawiać z tą osobą i wypytywać, czy pan na pewno był ministrem? Po danych, które od tego klienta zbieramy, mamy już możliwość weryfikacji tej osoby.
RBA, czyli Risk Based Approach
Warto też dodać, że każda z tych procedur, czyli KYC, AML i CTF oraz PEP check działa na zasadach RBA, czyli Risk-Based Approach. To znaczy, że nasze podejście bazuje na ryzyku i z góry zakładamy najgorszy możliwy scenariusz. Zakładamy, że ta osoba rzeczywiście bierze udział w precedensie, który nie powinien mieć miejsca, dopóki nie udowodnimy inaczej. Czyli z góry zakładamy, że coś jest nie tak i staramy się udowodnić, że jest w porządku, a nie odwrotnie.
Kto jest odpowiedzialny za procesy KYC, AML, CTF i PEP w firmach?
W większych organizacjach to będą całe zespoły Compliance działające na styku prawa, regulacji zewnętrznych i wewnętrznych. Będą miały na celu to, aby firma działała zgodnie z tymi regulacjami i przepisami. Będą przeprowadzać audyty wewnętrzne, monitorować wszystkie procesy związane z przepływami pieniężnymi. Osoba, która prowadzi takie zespoły to najczęściej Compliance Officer, albo Chief Compliance Officer, czyli taki szef/szefowa od tematów związanych ze zgodnością, z procesami, procedurami i przepisami.
Obejrzyj film:
